Danişment köyünün tarihini incelemeye başlamadan önce belirtmeliyim ki bu araştırma tamamen benim tarafımdan yapılmış olup herhangi bir akademik değer taşımamaktadır.

Murat AYDIN

 

Yaşadığımız coğrafya olan Anadolu toprakları binlerce yıldır çeşitli medeniyetlere ev sahipliği yapmış hatta bazı tarih kitaplarında medeniyetlerin beşiği olarak kabul edilmiştir.Bunun doğal sonucu olarak tarihin değişik dönemlerinde değişik devletler bu coğrafyanın yönetimlerinde bazen bir şehir devleti olarak bazen bölgesel bir güç olarak bazen büyük bir devlet olarak bazen de bir imparatorluk devleti olarak hüküm sürmüşlerdir.Bu devletlerin yapılanmalarının izlerini Anadolu’nun her köşesinde olduğu gibi köyümüzün de çeşitli yerlerinde görmek  mümkündür.Yani kısaca Anadolu'nun ve Marmara Bölgesi'nin geçirdiği tüm tarihi evreler bu saha için de geçerlidir.Bu tarihi evreler pek çok olmakla birlikte kısaca değinecek olursak; Hititler,Firigler,Lidyalılar.Traklar,Misyalılar,Polionlar,Bitinyalılar gibi birçok ilk çağ devleti bu bölgeyi egemenlikleri altında tutmuştur. Evet Güney Marmara ile birlikte Danişment arazisi de ilkçağdan itibaren değişik kavimlere yurt olmuştur.Nitekim Lidya hakimiyetine sebep olan ve Frig Devletini yıkan Kimmer ler, Sakalar, Hunlar, İskitler de Anadolu'ya yaptıkları akınlarda bu sahalara ulaşmış, bir müddet bu sahalarda dolaşmış olmalıdırlar. Lidya hakimiyetine son veren Pers Devleti de bu sahaya hakim olmuş Dasklion satraplığı icerisinde bu sahayı idare etmiştir.

     

    Pers Devletinin çağdaşı olan ve bazen ona bağlı bazen müstakil olan Kyzikos site devletinin egemenlik sahasında da kalmıştır. Tabiki bölgede İonların da hakim olduğu dönemler görülmüştür.

Persleri yıkan İskender ve sonrası dönemin Helenistik devletleri Selevkos, Bitinya ve Bergama devletleri de bu sahaya hakim olmuşlardır. Şüphesiz hemen İskender sonrası dönem de Pertikas, Antigonas, Lusimakhor gibi Diadohlar da bu sahaya hakim olduklarında Danişment arazisi onların yurtları içinde kalmıştır.

Bitinyadan bu sahayı alan Büyük Roma'nın parçalanışıyla ortaya çıkan Doğu Roma, Doğu Roma'nın değişmesiyle oluşan Bizans da bu sahaların haliyle Danişment ve çevre  arazisinin hakimi olmuş devletlerdir.

 

Bunlardan Bizans'ın son dönemlerinde Malazgirt' de bu devletin ordularını yenen Büyük Selçuklular, Anadolu'yu Türkler' e ikinci bir anayurt olarak belirleyip göçebe Türk boylarını buraya sevk edince tüm Anadolu'yla birlikte Güney Marmara, haliyle danişment sahası da Oğuz boylarının yerleşme hedefi olmuş bir kısım boylar buralara kadar gelmişlerdir.

Evet geçici olarak yerleşen konar göçer Oğuz boyları Anadolu' da ilk Türk beylikleri ve Anadolu Selçuklu Devleti oluşunca aralarına katılmışlardır. Haliyle Bizans-Anadolu Selçuklu mücadelesinde Anadolu Selçuklu askeri olmuşlardır. Bu nedenle Anadolu Selçuklu Devleti Marmara bölgesini kaybedip çekilince bu konar göçerler de İç Anadolu'ya toplu çekilmişlerdir.

Türklerin bu sahada görünmesi Anadolu Selçukluları'nın gelişme devresinde tekrar söz konusu olmuştur. Bilhassa bu devletin yıkılmasını müteakip ortaya çıkan Türk Beylikleri yada bir başka tabirle Anadolu Türkmen Beylikleri dönem içinde Danişment sahası tekrar Türk boylarının yerleşim sahası olmuştur.

Bu saha önce Anadolu Selçuklu Devleti'nin bir uç beyi olan Çoban oğulları'nın hakimiyet sahasıdır.

Daha sonra bu beylikten ayrılan Germiyan oğulları Beyliği'nin hakimiyet sahasında kalmıştır.

Karesi beyliği de burada bir süre hüküm sürmüştür.Orhan Bey zamanında Osmanlı Beyliği Karesi' yi alınca Danişment sahası artık Osmanlı toprağıdır. Orhan Gazi' den Yıldırım Bayezit devrini sona erdiren Ankara Savaşı'na kadar saha Osmanlılardadır Ankara Savaşı'yla Bayezit(I) yani Yıldırım esir düşünce Osmanlı' da başlayan Fetret Devri'nde Danişment  sahası önce Yıldırım'ın oğlu İsa Çelebi'nin hükümranlık sahası olmuştur. Gerçi daha önce Bursa'yı kuşatıp ele geçiren, yakıp yıkan Timur kuvvetleri bu sahayı çiğnemiştir. Ama onlar bölgeden uzaklaşıp gidince bölge İsa Celebi' ye kalmıştır. Onun kısa süren, kardeşi Musa Çelebi'yle savaşı sonunda yenilmesiyle biten hakimiyetinden sonra bölge Musa Çelebi' ye geçmiştir. O da Mehmet Çelebi' ye yenilince tüm Osmanlı ülkesiyle birlikte onun idaresine girmiştir. Osmanlı'nın tekrar kurulduğu , birleştiği bu yönetimden sonra bölge artık Bursa'ya kesin bağlı Osmanlı toprağıdır.

       Kısaca özetlemeye çalıştığım bu tarihi evrelerden sonra asıl konumuz olan Danişment köyünün kimler tarafından ne zaman kurulduğu kısmını açıklamaya geldi sıra…..Bu açıklamayı yapmadan önce Danişment köyünün tarihine dair  bilmemiz gereken iki önemli konu vardır.

   Bunlardan birincisi Danişment beyliği diğeri de Karesi beyliğidir.

   Biz öncelikle Danişment beyliğini ele alalım:

 

Danişment beyliği 1071-1178 yılları arasında Sivas, Malatya, Kayseri, Tokat, Amasya ve civarın da hüküm süren bir Türkmen hanedanıdır.Hanedanın kurucusu olan Melik-i Muazzam Danişmend tir. Anadolu'da kurulan beyliklerin en büyüklerinden biri olan Danismendliler, Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslâmlaşması açısından büyük hizmet ifa etmişler Haçlılar ve Rumlarla yiğitçe savaşmış ve zaman Anadolu'nun en kuvvetli devleti olan Selçukluları tahakküm altına almışlardır. Ne var ki bütün Türk devletlerinde olduğu gibi kronikleşen taht kavgaları ve iç çekişmelerden kaynaklanan sebeplerden dolayı 25 Ekim 1178 Selçuklu sultanı kılıç arslan tarafından varlıkları sonlandırılmıştır. Danişment lilerin yıkılışından sonra bu hanedana bağlı muhtelif boylar,bir süre Selçuklu devletinin hakimiyeti altında yaşadıktan sonra Selçukluların yıkılmaya yüz tuttuğu 1280 li yıllarda Anadolu'ya dağılmaya başlamışlardır…

      Danişment beyliğini kısaca açıkladıktan sonra diğer bir önemli konu olan karesi beyliğine de kısaca bir değinelim;

    

 

1280"li yılların sonlarına doğru başlarında Danişmend Gazi soyundan olduğu için büyük saygı gören Karesi Bey"in olduğu büyük bir Türkmen grubu yanlarında Anadolu Batı Ucu Ulu Bey"in olan Germiyan oğlu Yakup Bey ile beraber Bizans topraklarına girdiler.Beyliğin kurucusu olan Karesi bey Selçuklu devletinin uçbeylerinden birisiydi.Bizanslılara yaptığı amansız saldırılardan sonra Misya bölgesi(bugünün Balıkesir yöresi)ele geçirdi ve burayı beyliğin merkezi yaptı.Ne var ki Osmanlı beyliğine komşu olduğu için osmanoğullarının genişlemesiyle  1297 yılında kurulan beylik 1360 yılında son bulmuş bu nedenle Anadolu da kurulan en kısa ömürlü Türk beyliği olmuştur.beyliğin son bulmasıyla beraber karesi oğullarının önemli komutanlarından tarihte Osmanlının genişlemesinde büyük katkıları olan Hacı ilbeyi, Evronos Bey, Ece Halil ve Gazi Fazıl da tarih sayfalarına isimlerini altın harflerle yazdırmıştır.

 Tüm bu bilgilerin ışığında köyün kuruluşuna dair parçaları yavaş,yavaş yerlerine oturtmaya başlayabiliriz..

Her şeyden,önce köyümüzün isminin Danişment olması,bize kuruluşu ve kurucuları adına zaten bir fikir vermekte.Lakin bazıları köyün isminin eskiden Danişment değil de Bademli boğaz olduğunu ileri sürmekte..Kim bilir belki tarihin bir döneminde bademin bölgemizde çok yetişmesi sebebiyle kimi topluluklar tarafından bu isimle anılmış olabilir.Fakat bu isim kesinlikle kalıcı olmamış,aksine sadece bir söylentiden öteye gidememiştir. Bu konuda bazı önemli ayrıntılarda bizlere köyün ismi ve geçmişi hakkında gerekli yardımı da yapmakta.Mesela XIV yy. Osmanlı kadı sicilleri incelendiğinde Danişmendi Yörüklerin den bahsedildiği açıkça görülmekte bunun yanında XVII yy. Celali isyanlarında Nuhuca isimli bir şahsın Danişment köyünden 12 kişilik çetesiyle bu isyanlara katıldığı Osmanlı arşivlerinde yer almakta.Öyleyse hem 14.yy hem de 17.yy envanterinde isim Danişment olarak geçmek de.Bu bilgilere ek olarak Balıkesir bölgesini kendine yurt edinen Karesi beyin Danişment beyliği kurucusu Melik-i Muazzam Danismend in soyundan geldiğini yukarıda belirtmiştik.Köyümüzün bulunduğu bölgede yaklaşık olarak 60 yıl Karesi beyliğinin himayesinde kaldığına göre ve bu beylik Danişmentliler le akraba olduğuna göre birde bunlara ilaveten XIV yy. Osmanlı kadı sicillerinde Danişmendi Yörükleri geçmekde ise sanırım köyümüz 1290 lı yıllarda Karesi bey ile birlikte güney Marmara’ya  gelen bir iki Türkmen ailenin yerleşmesiyle kurulmuş olma ihtimali çok yüksektir.İşin daha da ilginç boyutu,köyün bulunduğu yerde temel kazma yada daha değişik amaçlarla yapılan kazılarda Bizans dönemine ait kalıntılara rastlanmıştır.Bu noktada acaba gelen aileler üzerinde yaşam olan bir Bizans köyüne mi yerleşmişler yoksa daha eskiden kalan Bizans harabelerinin üzerine mi köyü inşa etmişler bunu bilemiyoruz.

Sonuç olarak yerleşkesi IX yy.dan daha eski olan Danişment köyü etrafındaki köylere nazaran  bölgedeki en eski köydür.